नेपालको पहाडी गाउँको मध्य भागमा एउटा सुन्दर, तर ठूलो ढुङ्गाको पक्की घर थियो। घर जति भव्य थियो, भित्रको मौनता त्यति नै गहिरो। यो घर थियो धन्माया आमाको। उमेरले झन्डै ७५ वर्ष पुगेकी धन्माया आमाका श्रीमान् बितेको पनि धेरै भइसक्यो।

आमाका एक छोरा राम र एक छोरी सीता दुवै विदेशमा छन्। राम अरबको खाडीमा पसिना बगाउँदैछ, अनि सीता अस्ट्रेलियामा नर्सिङ गर्दैछिन्। उनीहरू महिना नपुग्दै आमाको बैंक खातामा मोटो रकम जम्मा गरिदिन्छन्। गाउँमा धन्माया आमालाई 'पैसा भएकी आमा' भनेर चिनिन्छ, तर उनले आफूलाई संसारकै सबैभन्दा एक्लो मान्दछिन्।

पैसाको भोक र साथको अभाव

बिहान सबेरै उठेर आमाले पहिले चुलो बाल्ने कोसिस गर्छिन्। उनले बालेको चुलोमा खाना पाक्न समय लाग्दैन, तर उनको मनको चुलोमा भने कुनै उमङ्गको आगो बल्दैन। साँझमा गोठबाट दुध दुहेर ल्याउनलाई शरीरले साथ दिँदैन, घुँडा टन्न दुख्छन्। हातमा रहेको मोबाइलमा छोराछोरीले हप्ताको एकपटक भिडियो कल गर्छन्:

"आमा, आराम हुनुहुन्छ? पैसा पठाइदिएको छु है।"

"हो बाबु, आराम छु। पैसा त छ नि, के गर्नु?" धन्माया आमा रुन्चे स्वर लुकाएर जवाफ दिन्छिन्।

उनीहरूलाई लाग्छ, पैसाले आमाको सबै समस्या हल गरिदिएको छ। तर, कसैले यो सोध्दैन कि— "आमा, आज बिहान तपाईंलाई कसले पानी तताएर दियो?" वा "घाम ताप्न जाँदा कसको काँधमा अडेस लागेर जानुभयो?"

गाउँलेहरू धन्माया आमाको जीवन नियाल्छन्। उनीहरूको घरको अगाडि नयाँ गाडीले बाटो छोप्छ, उनका भान्सामा विदेशी तेल र महँगा सामानहरू हुन्छन्, तर एउटा सानो काम पर्दा छिमेकीको सहारा लिनुपर्छ।

एक पटक पानी परेको बेला आमा चिप्लिएर भान्साकोठामा लडिन्। उनको हात मर्‍यो। उनी करिब चार घण्टासम्म त्यहीँ भुइँमा पल्टिरहिन्, मोबाइल छेउमै थियो, तर उनी उठाउन सकिनन्। छिमेकी रामबहादुर दाइकी श्रीमती बिहान दूध दिन जाँदा ढोकाभित्रको आवाज सुनेर हतार हतार पुगिन्।

"ए धन्माया आमा, के भयो यो?"

रामबहादुर दाइले नै उनलाई डोकोमा बोकेर स्वास्थ्य चौकीसम्म पुर्‍याए।

यस घटनाले गाउँभरिका आमाबाबुको मनमा एउटा ठूलो प्रश्न खडा गरिदियो: "हाम्रा छोराछोरीले विदेशबाट पठाएको लाखौं रुपैयाँले यस्तो आपत्‌मा एक गिलास पानी दिएर मद्दत गर्ने मान्छेलाई किन्न सक्छ र?"

उनीहरूको मनमा लाग्यो, "पैसा त एउटा कागजको टुक्रा मात्र रहेछ। जीवनमा सबैभन्दा ठूलो धन भनेको त परिवारको साथ, न्यानो स्पर्श र आपत्‌मा अगाडि उभिने सन्तानको उपस्थिति रहेछ।"

धन्माया आमाको एक्लोपन र उनको घरको भित्री दुःखले गाउँका सबै अभिभावकलाई यो पाठ सिकायो कि: दोस्रो पुस्ता विदेश जाँदा उनीहरूको जीवनमा आर्थिक सहयोग त आउँछ, तर आमाबाबुको बुढ्यौली जीवन झनै कठिन हुन्छ, किनकि पैसाले कहिल्यै पनि माया र साथलाई प्रतिस्थापन गर्न सक्दैन।